- Τζόνσον, Μπεν
- (Μπέντζαμιν) (Jonson, Λονδίνο 1572 – 1637). Άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Από τα βιογραφικά στοιχεία που διασώθηκαν ξέρουμε ότι η ζωή του Τ. δεν ήταν εύκολη: πέρασε από διάφορα επαγγέλματα, σπούδασε στη σχολή του Ουεστμίνστερ, έπαιξε σε διάφορους θιάσους και, είτε εξαιτίας του οξύθυμου και επιθετικού χαρακτήρα του είτε εξαιτίας του περιεχομένου των έργων του, που σατίριζαν βίαια τις προσωπικότητες της εποχής, βρέθηκε πολλές φορές στη φυλακή. Το 1598 σημείωσε τεράστια επιτυχία με την πρώτη παράσταση του Ο καθένας με το κέφι του. Την επιτυχία ακολούθησαν και τα επόμενα έργα του: Η υπόθεση παραποιήθηκε (1598) και Ο καθένας χωρίς το κέφι του (1599). Τα επόμενα χρόνια έγραψε μερικά μαχητικά έργα και δοκίμασε, χωρίς επιτυχία, το τραγικό είδος. Το 1605 μπήκε στην αυλή για να γράψει masques, ανάμεικτα θεατρικά κείμενα, που εξακολούθησε να τα γράφει για αρκετά χρόνια και που του εξασφάλισαν την εύνοια του Ιάκωβου A’, αλλά δεν αποτελούν το καλύτερο μέρος της παραγωγής του. Στο θέατρο ξαναβρήκε την επιτυχία με τον Βολπόνε (1606), ρωμαλέα εικόνα μιας διεφθαρμένης Βενετίας του 16ου αι., στο κέντρο της οποίας διαγράφεται, επιβλητική και αξέχαστη, η μορφή του πρωταγωνιστή. Ακολούθησαν άλλοι δύο θρίαμβοι: Επίκοινη (1609) και Ο αλχημιστής (1610), νέο δράμα ηθών, νέα απεικόνιση μιας κυνικής και αχόρταγης κοινωνίας, όπου κυριαρχούν η απάτη και η πονηριά. Αυτή ήταν για τον Τ. η εποχή των μεγαλύτερων θριάμβων και της μεγαλύτερης παραγωγής του. Μετά το Παζάρι του Αγίου Βαρθολομαίου (1614) και Ο διάβολος είναι γάιδαρος (1616), η παραγωγή του Τ. άρχισε να χάνει τη δύναμη και το δηκτικό της πνεύμα. Έπαθε παράλυση (κατά το 1633) και πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια του ακίνητος, αν και εξακολούθησε να διατηρεί το μεγάλο κύρος του στους λογοτεχνικούς κύκλους του Λονδίνου.
Η φήμη του Τ. έμεινε συνδεδεμένη με λίγα έργα του (Βολπόνε, Ο αλχημιστής κλπ.), που παίζονται ακόμα στα ευρωπαϊκά θέατρα. Και όμως ο Τ. τοποθετείται, στα πλαίσια του ελισαβετιανού θεάτρου, ως ισάξιος του Σαίξπηρ· η σατιρική και η γελοιογραφική δύναμη με την οποία μπόρεσε να συλλάβει και να αποδώσει τις ψυχικές διαθέσεις των συγχρόνων του, το λαμπρό ύφος του και το ρωμαλέο δραματικό του ταλέντο, κυριάρχησαν στην αγγλική θεατρική παραγωγή έως τα τέλη του 18ου αι.
Ο Μπεν Τζόνσον υπήρξε ένας από τους λαμπρότερους εκπρόσωπους του ελισαβετιανού θεάτρου. (Εθνική Πινακοθήκη Προσωπογραφιών, Λονδίνο).
Dictionary of Greek. 2013.